Yazı:

Fizik ya da metafizik alanına "aşina" olmayan okurların çoğu "Kuantum Düşünce Tekniği" hakkında az da olsa bilgi sahibidir. Pop kültürün yakından tanıdığı bir kavram, hatta -değim yerinde ise- bir modadır. Ancak çoğu kişi, fizik dalı olarak "Kuantum Mekaniği" sözünü duyunca girift ve anlaşılması güç bir konu ile karşılaştıklarını düşünüp kaygılanmakta ve bu konuya girme isteğini yitirmektedir. Oysa kuantum düşünce tekniği ve benzeri yaklaşımların nedenselliği (mantığı/kanıtı) fizik gerçeklerde yatmaktadır.

Kuantum Mekaniği işleyişinin sıradan insan için anlaşılamaz olacağı hakkındaki kaygı kanımca yersizdir; çünkü kuantum mekaniğinin bilimsel içeriği fizikçi olmayan biri tarafından anlaşılması güç olsa da, kuantum mekaniğinin "ne olduğu"nu anlamak hiç de zor değildir. Bu bölümde kuantum mekaniği kolay anlaşılır şekilde, üstelik en popüler (ve de önemli) konular basite indirgenerek anlatılacak ve gelecekte işlenecek konular hakkında gerekli alt yapı oluşturulmaya çalışılacaktır.

Kuantum mekaniğinin adında yer alan sözcüklerin manasını öğrenerek önümüzde uzanan gizemli alana en kolay adımı atalım:

- Kuantum kelime anlamı olarak kuanta sözcüğüne dayalıdır; kuanta ise "enerjinin temel biriminin en küçük parçacığı, enerjinin esas ünitesi, enerji elementi" demektir. Işığın enerji birimi olan bir fotona eşittir.

- Kuanta kelimesi Latince quantus (ne kadar, ne büyüklükte, miktar) sözcüğünden gelir.

- Kuantum mekaniği adındaki "mekaniği" sözcüğünün kökü olan "mekanik" kelimesi ise "bir şeyin çalışma prensibi" anlamındadır.

Bu nedenle kuantum mekaniğini "en küçük parçacıkların çalışma prensibi" şeklinde anlamak yanlış olmaz.

Kuantum Mekaniğinin bilimsel karşılığı ise kabaca "atom altında var olan (yani atomları meydana getiren) elektron, proton, nötron, kuark, lepton gibi parçacıkları ve atom altı ortamda meydana gelen her olayı (örneğin parçacıkların birbirleriyle ve ışık, x ışını, gama ışını gibi elektromanyetik radyasyonlarla olan etkileşimlerini) inceleyen bilim dalıdır" şeklinde anlatılabilir. (Atom ve atom altı parçacıklar hakkında bilgi için TIKLAYIN!).

Bu tanım ile bir "girizgah" oluşturduktan sonra konuyu açmaya başlayalım.

Kuantum Mekaniğinin diğer fizik dallarında görülmeyen ölçüde popüler, gizemli ve heyecan verici bir dala dönüşme nedeni atom altı dünyanın akla hayale sığmayan yapısıdır... çünkü giderek anlaşılmaktadır ki dünya, kuantum varlıkları (yani olasılık dalgaları) ile gerçek nesneler (bildiğimiz, gördüğümüz, dokunduğumuz şeyler) şeklindeki iki bölümden oluşmaktadır!

Bildiğimiz (yani her gün içinde yaşadığımız, var olduğumuz) hayat belirli fizik kanunları ile "işler". Bu kanunlar kesindir ve orta öğretimden başlayarak öğrencilere açıklanmaya başlanır. Dünyamızdaki eylemlerin işleyişini çok eskilerden beri inceleyen, ancak en çok Isaac Newton'ın "Principia'sı"na¹ dayanan fizik kuralları bir çok formülize edilmiş gerçekten oluşur. Bu formüller ise tartışılamayacak kadar sağlıklı ve kesindir. Örneğin, bir taşı fırlattığınızda kolunuzun itici kuvveti, hava koşulları, taşınızın ağırlığı ve buna benzer bazı kriterler hakkında bilginiz varsa taşın nereye düşeceğini de bilirsiniz. Konvansiyonel olduğu kadar, konvansiyonel olmayan ağır silahlar da bu mantığa göre işlerler. Bu kurallar aslında şans sanılan birçok durumun da asıl nedenselliğidirler! Örneğin bir metal para ile yazı-tura attığınızda şans faktörünün devrede olduğuna inansanız da, aslında fırlatma gücü, açısı, hava koşulları, paranın biçimi, ağırlığı gibi kriterlere sahipseniz avucunuza hangi yüzün düşeceğini de bilirsiniz.

Zaman içinde bu temel fizik kuralları üzerine eklenen Einstein'ın "görelilik teorisi" fizik alanına yepyeni bir soluk getirmiştir. Ancak bu yeni -ve önceleri kıyasıya eleştirildikleri halde sonunda kanıtlanan- kurallar, standart fizik kuralları ile çelişmemişler; bilakis, onlarla açıklanamayan durumları açıklamışlardır.

Oysa Kuantum'un temel ortamı olan atom altı dünyada bu kanunlar geçerli değildir!

Eş değişle bizi biz yapan, her şeyi meydana getiren ve olan-biten herşeyin fizik kuralları ile "işlediği" dünyayı oluşturan atomların içindeki dünyada fizik kuralları değil; akıl almaz, masalsı, kurgu bilimden alıntı benzeri kurallar ve kanunlar vardır! Aslında kural ve kanundan söz etmek de hatadır; çünkü hiçbirşey kesin değildir atom altı dünyada!

Kuantum mekaniğinin yarattığı heyecanın dalgasının nedeni de bu gerçektir: Yani insanın gerçek saydığı dünyayı meydana getiren dünyada hiçbir şeyin gerçek olmadığı gerçeği! Bu durum "Alis Harikalar Diyarında"ki Alis gibi küçülüp içimize, hücrelerimize ve atomlarımızın içine girebilsek, kendimizi -hala bildiğimiz dünyada var olsak da- dünyamızda asla işlemeyen kurallarla oluşmuş bir dünyada bulmak anlamındadır.

Dipnotlar
1 Newton'ın 1687’de yayınlanan ve klasik mekaniğin temelini kitabı "Philosophia Naturalis Principia Mathematica".